Het spreekt voor zich dat niet iedereen een gemeentefusie even makkelijk accepteert of begrijpt. Bij sommigen kunnen er zelf enkele negatieve gevoelens opborrelen zoals angst om de eigenheid van de gemeente te verliezen. Daardoor is er nood aan een heldere communicatie en een draagvlak zodat een fusering proces zo soepel mogelijk verloopt.
Wat is een gemeentefusie?
Een gemeentefusie is een proces waarbij twee of meerdere gemeenten besluiten samen verder te gaan als één gemeente en dus één lokaal bestuur te vormen. Men omschrijft het ook wel als een veelzijdige lokale hervorming.
Waarom fusioneren gemeenten in Vlaanderen?
Gemeentefusies ontstaan voornamelijk omwille van positieve drijfveren, maar er bestaan ook enkele negatieve redenen om een fusie aan te gaan in Vlaanderen. Binnen de positieve drijfveren voor het fusioneren van gemeenten maakt men een onderscheid tussen vier hoofdredenen.
Bestuurlijke redenen
De bestuurlijke redenen zijn gebaseerd op het professionaliseren van de dienstverlening en het verbeteren van de eigen organisatie. Een fusering met een andere gemeente brengt enkele kansen met zich mee.
- De opportuniteit om know-how te delen en de aanwezigheid van back-ups bij het uitvallen van het personeel.
- Ontwikkeling van een aantrekkelijke en uitdagende loopbaan voor het personeel.
- Meer expertise en specialisatie van het personeel doordat ze de kans krijgen zich meer te verdiepen in een bepaald aspect.
- Tijd en ruimte om meer aandacht te schenken aan maatschappelijke trends zoals digitalisering en het klimaat.
Machtspolitieke redenen
Machtspolitieke overwegingen om te fuseren hebben betrekking op de positie van de partij, die van de werknemers of beide. Zo zullen partijen waarvan de huidige meerderheid in het gedrang zal komen te staan bij de volgende verkiezingen willen fuseren met een gemeente waar die partij wel nog een sterke positie zal behouden. Daarnaast biedt fuseren ook een opportuniteit voor de politieke carrière van de leden binnen de partij.
Sterkere positie voor de gemeente
Niet alleen de positie van de partij verbeterd maar ook de positie van de gemeente zelf. Gemeenten zullen zichzelf beter kunnen verweren tegenover andere actoren zoals hogere overheden en organisaties, intergemeentelijke samenwerkingen en binnen de regio zelf.
Financieel-economische reden
De laatste positieve reden is de financieel-economische. Deze heeft betrekking op de financiële bonus die de Vlaamse overheid vrijgeeft in de vorm van een schuldovername voor €500 per inwoner die fusiegemeenten ontvangen.
Negatieve redenen
Zoals eerder al werd vermeld hebben gemeenten ook negatieve overwegingen om te fuseren. Gemeenten kiezen ervoor te fuseren als bescherming voor een mogelijke verplichting om te fuseren. Daarnaast heerst er een bepaalde angst bij gemeenten om hun eigenheid te verliezen als gevolg van een fusering met een grote stad. Nu hebben ze nog de kans om zelf te kiezen met welke gemeente(n) ze dat doen.
Voorbeelden van gefusioneerde gemeenten
Gedurende de afgelopen jaren besloten enkele gemeentes in Vlaanderen te fuseren. Zo vonden de meeste fusies afgelopen jaren plaats in Oost-Vlaanderen. Op 14 november 2017 smolten twee steden in de Vlaamse Ardennen, namelijk Zingem en Kruishoutem, samen tot Kruisem. Op 11 oktober 2017 besloten Aalter en Knesselare samen verder te gaan als Aalter. Daarnaast fuseerde Deinze en Nevele tot Deinze. Lovendegem, Zomergem en Waarschoot vormden samen Lievegem.
In de provincie Antwerpen vond er tijdens die periode één fusie plaats, namelijk die van Sint-Amands en Puurs. Zij vormen sinds 2019 Puurs-Sint-Amands. De laatste fusies gedurende die periode zijn gevormd in Limburg. De eerste kwam tot stand op 7 juli 2017, namelijk die van Opglabbeek en Meeuwen-Gruitrode. Zij vormen tot op heden de gemeente Oudsbergen. Daarna fuseerden Neerpelt en Overpelt tot Pelt op 18 december 2017.
Het belang van communicatie bij een gemeentefusie
Wanneer gemeenten besluiten verder te gaan als een nieuwe fusiegemeente, is het van belang dat dit op een duidelijke manier gecommuniceerd wordt naar alle externe en interne betrokkenen. Het opstellen van een communicatieplan is dus van belang.
Wat moet in een communicatieplan bij een gemeentefusie?
Het plan bevat onder andere de formulering van de uitgangspunten en de communicatiedoelstellingen. Aan de hand van de geformuleerde doelstellingen kies je dan de strategie waarmee je ze wil behalen.
Daarnaast identificeert men ook de verschillende doelgroepen waarop de communicatie gericht is. In het geval van een gemeentefusie zijn dat de personeelsleden, de adviesorganen, en de bestuurders. Zij vallen onder de interne doelgroepen. De inwoners, verenigingen, leveranciers, organisaties, partners, de pers en media en andere overheden zoals gemeentebesturen vallen onder externe doelgroepen.
Je moet ook vermelden welke communicatiekanalen je tot op heden gebruikt en welke nieuwe kanalen je wilt gebruiken. Hoe je deze specifiek gaat inzetten hoort ook bij je communicatieplan. Je legt best ook de rollen en verantwoordelijkheden vast van de werkgroep. Aan de hand van deze gegevens maak je dan een operationele planning waar je verschillende acties koppelt aan operationele doelstellingen. Een voorbeeld van zo een doelstelling is bijvoorbeeld het bekend maken van de fusie bij de betrokkenen. Bij een communicatieplan hoort ook de budgettering. Daarin maak je een prijsindicatie per actie.
Heb je vragen bij het opmaken van een communicatieplan voor jouw toekomstige fusie? Aarzel dan zeker niet om contact met ons op te nemen. We geven je graag vrijblijvend advies.
Welke frames werken het best om draagvlak op te bouwen?
Het spreekt voor zich dat niet alle betrokken partijen een fusering meteen accepteren. Je zal een zeker draagvlak moeten creëren. Framing is een overtuigingstechniek die je daarbij kan helpen. Uit een onderzoek bleek dat er twee frames zijn die het verhaal achter de fusering het beste kunnen communiceren. [1]
Focus op de positieve gevolgen voor de dienstverlening
De eerste frame die je kan hanteren is degene die de nadruk legt op de positieve effecten op de dienstverlening die kunnen vloeien uit de fusering. Daarbij maak je gebruik van stellingen die de behoefte aan bestuurskracht uitdrukken en stellingen omtrent de positieve gevolgen voor de professionalisering van de dienstverlening en de kostenbesparing.
Benadruk de voordelen van een politieke samenwerking
Daarnaast kan je ook gebruik maken van een frame die gebaseerd is op de politieke aspecten van de fusering. Stellingen die betrekking hebben op de mogelijkheden die vloeien uit de samenwerking van politici of het aantal politieke mandaten zijn hier van belang.
[1] (Wayenberg, Steen, & Van Dijck, 2018)
5 praktische tips om fouten te vermijden bij een fusie
In 2025 staan er alweer nieuwe fusies gepland in Vlaanderen. Om deze fusies zo soepel mogelijk te laten verlopen, staan hieronder vijf tips waar je rekening mee kan houden.
- Bepaal de naam van de fusiegemeente vroeg genoeg.
Een naam bevestigt het fusieproject nog meer en zo kan je de domeinnaam voor de website meteen in orde brengen. Ook op sociale media moet je de naam kunnen gebruiken zodat de communicatie ervan consistent is over alle relevante platformen.
2. Begin zo snel mogelijk met de communicatie doorheen de fusionering.
Start daarbij specifiek met de nieuwe naam en de creatie van een nieuwe huisstijl aangezien deze consistent moeten zijn over alle kanalen.
3. De interne communicatie is belangrijker dan de externe.
Het is van belang dat belanghebbenden binnen de organisatie als eerste een duidelijk beeld krijgen van de fusie. Zij zijn medeverantwoordelijk voor de uitvoering van het project en moeten op de hoogte zijn van alle relevante informatie.
4. Formulering van missie, visie en werkcultuur vóór communicatie.
Creëer de missie, visie en werkcultuur van het fusiebestuur voor aanvang van de communicatie aangezien ze van belang zijn bij het bepalen van de communicatieaanpak.
5. Hanteer inclusieve communicatie doorheen de campagne.
Bij inclusieve communicatie houd je rekening met belanghebbenden die minder toegang hebben tot de gebruikelijke kanalen. Door breed te communiceren zorg je ervoor dat de boodschap ook komt tot bij anderstaligen of andere mensen die minder sterk staan in de maatschappij.
Wil je nog meer informatie of communicatietips om het draagvlak tijdens een fusie te vergroten?
Aarzel niet om met ons contact op te nemen. We helpen je graag vrijblijvend verder.
Bronnen:
Wayenberg, E., Steen, T., & Van Dijck, C. (2018). Over frames van gemeentefusies en hun masters. Vlaams Tijdschrift voor Overheidsmanagement, (2), 23-35.
Wayenberg, E., Steen, T., De Wulf, N., Hoogeland, M., Van Dijck, C., & Vanschoenwinckel, J. (2018). Veldonderzoek fusionerende gemeenten Vlaanderen 2018.
