Vier politieke wereldleiders en hun maatregelen tegen corona: hoe communiceren zij in crisissituaties?

In tijden van crisis is het belangrijk dat je communiceert. Dat kan als politiek leider naar de bevolking toe, maar ook als bedrijfsleider naar je werknemers. Crisiscommunicatie is heel stresserend: de situatie kan elke minuut drastisch veranderen en de bevolking vuurt enorm veel vragen af. Wat als je niet meteen antwoordt of niet duidelijk genoeg bent? Daarom moeten leiders genoeg samenzitten en hun strategieën voorbereiden. Want voorbereiding is key. Op die manier kan je duidelijkheid brengen naar je bevolking.

Laten we nu even kijken hoe het eraan toe gaat in België, Frankrijk, Nederland en de Verenigde Staten. Doen zij het goed op vlak van crisiscommunicatie of kan het nog een stapje vooruit?

Sophie Wilmès: #SAMENTEGENCORONA

Om te beginnen, kijken we eerst naar ons Belgenland. Meer bepaald naar Sophie Wilmès (MR) van de ontslagnemende regering Wilmès-II. Wilmès heeft tot op de dag van vandaag al enkele persconferenties gehouden over de coronacrisis. Die waren een beetje chaotisch gebeurd doordat er amper voorbereiding bij te pas kwam om haar natie toe te spreken. Voordat ze haar maatregelen kwam opdragen, liep ze net uit een vergadering die urenlang had geduurd. Dat zorgde ervoor dat Wilmès haar tekst snel van haar blad las in een wat zenuwachtige houding zonder extra uitleg erbij. Waarom heeft de overheid voor deze maatregelen gekozen? We kregen geen oorzaak, probleem, gevolg, …

Het probleem in België, of bij Sophie Wilmès, is dat ze het in twee talen moet opvoeren. Daardoor duurt het automatisch dubbel zo lang.

De tweetaligheid vormt automatisch een moeilijkheid in ons land waardoor je
zaken moet inkorten, anders zullen mensen afhaken.

Gelukkig zet Wilmès goed in op haar sociale media. Vlak na de eerste maatregelen, postte ze meteen een eerste toespraak op haar Instagramaccount om het volk gerust te stellen en om iedereen te tonen dat ze de juiste communicatietechnieken beheerst als premier. Ze legde de nadruk op de gezondheid van haar bevolking. Wilmès vertelde het doel van de maatregelen en vroeg aan iedereen zijn burgerzin te tonen.

In haar toespraak op Instagram bevindt ze zich, in tegenstelling tot haar persconferenties, in de juiste omgeving. Ze zit neer, kijkt mooi in de camera en is opgemaakt. Ze heeft haar blauwe vestje aan en zit in haar kantoor. Het enige wat we zouden kunnen zeggen over haar zithouding is dat het wat houterig is.

https://www.instagram.com/p/B9xJckcAfgy/

Haar Instagram is in vergelijking met andere partijvoorzitters startende, maar ze is op de goede weg: elk geplaatst bericht is tweetalig, soms ook in het Engels of Duits, en ze vertelt het land waar ze politiek mee bezig is. In tijden van crisis zoals nu, is dat belangrijk.

De Vlaamse Overheid

Over onze Vlaamse overheid valt ook een woordje te zeggen tijdens deze crisis. De communicatie kan altijd wel beter, maar ons land scoort in vergelijking met andere landen bijzonder goed volgens Professor crisiscommunicatie Hugo Marynissen. We pakken het op hartverwarmende en soms ludieke manier aan. Het eerste wat we onthielden in deze coronatijden, was de uitspraak van minister van Volksgezondheid Maggie de Block (Open VLD): “Blijf in uw kot! Ik meen het he.” Hier werd ook heel wat mee gedaan. Het mag dan niet expres geweest zijn, toch blijft de uitspraak bij iedereen hangen.

De Vlaamse overheid ging ook voor een campagne om iedereens aandacht te trekken: CHECKCHECKCHECK. Dat was perfect om te delen op sociale media en te laten zien op televisie.

Een tip voor de lezer

Sophie Wilmès kan iets medelevender zijn en meer uitleg geven bij haar maatregelen om de bevolking gerust te stellen en zo nadien minder vragen bij hen op te wekken. Er zullen altijd wel vragen zijn, maar vanaf het begin was er veel onduidelijkheid omdat er geen uitleg werd gegeven. Het is dus belangrijk om in crisiscommunicatie altijd goed uit te leggen waarom je bepaalde maatregelen treft om paniek en verdere vragen te voorkomen. Zo is je bevolking of bedrijf gerust en tevredengesteld.

Sophie Wilmès zet in op sociale media en heeft ook een communicatieverantwoordelijke, Elke Pattyn, die haar tips and tricks aanleert. Maar niet iedereen heeft Instagram. Hou dus ook altijd rekening met je doelgroep in crisiscommunicatie.  Je laat altijd een diepere nadruk achter als je persoonlijke berichten nalaat voor bepaalde groepen.

Emmanuel Macron: NOUS SOMMES EN GUERRE

Frankrijk nam ook snel drastische maatregelen, maar koos voor een heel andere aanpak dan de Belgische. Toch op communicatievlak. Zo’n 35 miljoen Fransen keken naar de toespraak van de president van Frankrijk, Emmanuel Macron, en sindsdien is zijn populariteit enorm gestegen. Macron kreeg enorm veel steun voor zijn manier van beleid voeren (een stijging van dertien procent).

Macron is reeds een pro op het vlak van communiceren. Wanneer hij zijn volk toespreekt, is het alsof hij een verhaal voorleest. Hij is zodanig getraind, dat hij perfect weet welke emotie in welke situatie moet geplaatst worden. Je kan dus wel stellen dat hij de presidentiële manier van communiceren goed onder de knie heeft. Dat zorgde in deze coronacrisis voor heel wat liefhebbers in zijn land.

Hij had zijn landgenoten al meerdere keren aangesproken over Covid-19. Maar de toespraak over de maatregelen had een heel andere aanpak dan zijn vorige én dan onze Belgische toespraken. Geen persconferentie, heel persoonlijk en kalm. Hij gebruikte de juiste woorden en gebaren om duidelijk te maken aan zijn bevolking wat hij van hen verwacht. “Nous sommes en guerre” bleef bij heel de wereld duidelijk hangen.

Macron vroeg heel wat van zijn bevolking, maar deed dat op een correcte en niet gehaaste manier. Wanneer hij de Franstalige bevolking wil aanspreken, wijst hij naar de camera, alsof hij recht voor hen zit. Macron verheft zijn stem wanneer hij het over de gevaren van het virus heeft, maar legt ze gauw neer om geen paniek te zaaien. Hij somt de maatregelen op en legt de nadruk op wat mag en niet mag, maar legt ook duidelijk en kalm uit waarom. Hij weet dus wanneer hij sneller en trager moet spreken en dat is – onbewust – heel belangrijk.

Wat ook heel slim is, is dat Emmanuel Macron tips geeft aan zijn bevolking hoe zij deze lockdown kunnen aanpakken. Hij beseft dat hij veel vraagt van zijn bevolking, maar vraagt hen om cultureel bezig te zijn, nieuwe dingen te leren en om zeker niet te panikeren. Hij geeft dus een zekere gemoedsrust.

Een tip voor de lezer

Emmanuel Macron zal nu zijn positie moeten zien te behouden en op elk kanaal de bevolking proberen te kalmeren, informeren en dat op de manier waarop hij zijn toespraak heeft gehouden. Anders kan de Franse bevolking heel snel van mening veranderen en zal hij voor een totaal andere aanpak moeten kiezen. Wie goed communiceert, kan in crisistijden het vertrouwen winnen van de burger. De techniek is dus om dat vertrouwen te behouden.

Mark Rutte: GEBEURT DIT ECHT?

De minister-president van Nederland, Mark Rutte, gaat voor een andere aanpak dan de vorige twee landen. Hij gaf zowel persconferenties als een toespraak aan zijn Nederlandse bevolking. Hij gaf zijn eerste persconferentie, net zoals Sophie Wilmès, meteen na crisisoverleg met de ministerraad. Je ziet hier meteen het grote verschil met Sophie Wilmès. Hij zit niet neer, maar staat recht. Dat toont een zekere vorm van leiding, zelfzekerheid en sterkte. De minister-president gebruikt veel intonatie en heel wat lichaamstaal, wat ook meer kan als je rechtstaat. Hij leest af en toe af, maar zorgt ervoor dat hij de journalisten en camera genoeg aankijkt. En hij praat vooral over de maatregelen. Ondanks dat Rutte een papier voor zich heeft en er af en toe naar kijkt, is het voor hem eerder een leidraad.

Na de maatregelen, gaf hij ook een toespraak. In de toespraak zit de minister-president neer. Zijn houding is wat stijver ten opzichte van de persconferenties en je merkt dat hij het afleest van de autocue. Dat kan soms wat onnatuurlijk overkomen. Hij communiceert beter als hij spontaner kan zijn en een leidraad meekrijgt. Er zat empathie in zijn toespraak wanneer hij zich afvroeg of dit ‘allemaal echt gebeurt?’ Ook in zijn persconferenties legt hij telkens de nadruk op hoeveel sympathie hij heeft voor de zorg, de zieken en de mensen met een wat zwakkere gezondheid. De premier blijft ernstig in zijn toespraak en hij probeert helder uit te leggen waarom Nederland (nog) niet voor de totale lockdown is gegaan.

Ook de Nederlandse media zijn Ruttes optredens niet ontgaan: volgens hen doet hij het goed in de politieke crisiscommunicatie. De persconferenties waren “rommelig”, maar prima goedgemaakt door toe te lichten met een toespraak. Er kwam massaal kritiek op de overheid omdat de overheidscampagnes maar achterblijven, dat in tegenstelling tot onze Vlaamse campagne: CHECKCHECKCHECK.

Donald Trump: YOU’VE BEEN PRACTISING. THAT’S GREAT.

President van de Verenigde Staten, Donald Trump, is in deze crisis duidelijk van stijl veranderd, net zoals vele politieke leiders. In het begin van de corona-uitbraak heeft hij de communicatie verre van goed aangepakt door te zeggen dat hij zich niet verantwoordelijk zou stellen. Hij verspreidde geruchten dat hij een vaccin zou klaar hebben. Voor Trump is zijn imago nochtans zeer belangrijk nu de Amerikaanse verkiezingen zo dicht om de hoek loeren. Bij crisissen is het uiterst belangrijk dat er niet wordt gelogen tegen de bevolking. Ook al zou men op dat moment denken dat het beter is. Het komt toch uit en de bevolking zal enkel meer wantrouwen waardoor er meer angst ontstaat.

Doordat het besmettingscijfer in de Verenigde Staten op korte tijd zo snel de hoogte is ingegaan, geeft de president dagelijks een persconferentie met een update. Voordat Trump start, begroet hij iedereen aanwezig en merkt hij de afstand tussen hen op: “Social distancing. You’ve all been practicing very well, that’s great”. Als er één president is die gekend staat om de interactie met de pers op een persconferentie, dan is het Donald Trump. Dat is een echt merk van hem geworden. Ook in crisiscommunicatie blijft hij dat behouden en dat siert hem. Maar nog steeds kan hij het niet laten om diezelfde pers ook neer te halen wanneer ze zich vragen stellen bij bepaalde maatregelen die hij oplegt.

Doordat hij dagelijks een update moet geven, is het voor de president moeilijk om zich heel goed voor te bereiden. We zien een president die zijn teksten afleest en nauwelijks de mensen aankijkt. Ook wanneer hij leest, is het wat monotoon. Het is moeilijk om in zo’n serieus onderwerp gevoel te leggen, maar hij kan wel wat meer intonatie leggen in bepaalde zinnen. Qua houding staat Trump altijd recht: de leider van Amerika, de zelfzekere redenaar. Eén ding kan je niet ontzien: hij zit vol zelfvertrouwen, wat heel belangrijk is als politiek leider van een land. Hij heeft zijn Amerikaanse badge altijd op zijn kostuum gepind en heeft altijd een das aan.

Een tip voor de lezer

Er is al heel wat kritiek gekomen op de crisiscommunicatie van Donald Trump. Zeker in het begin van de coronacrisis. Elke dag geeft hij een update, wat heel goed is om de mensen een zeker gevoel te geven. In crisiscommunicatie is het dus altijd belangrijk om eerlijk te blijven van in het begin. Weet je niet wat de situatie is? Dan is dat zo. Ook is het belangrijk dat je zelf kalm blijft als leider van een bedrijf of in Donald Trump zijn geval, van een land.

Elke dag krijgen de wereldleiders nieuwe informatie van de experts en de crisiscommunicatie verandert dus elke dag. Dat is niet alleen nu, tijdens de coronacrisis, maar ook in andere crisissen. Elke dag worden de wereldleiders slimmer door de kennis van de experts en worden ze dus beter in de crisiscommunicatie. Het is dus belangrijk om af te wachten. Wat je niet weet, kan je niet waarmaken.